Referendum

Referendum to procedura, w ramach której wszyscy obywatele danej społeczności podejmują decyzję w sprawie politycznej .

Najczęściej obywatele muszą odpowiedzieć „tak” lub „nie” na pytanie, którego warunki określił organ konsultacyjny. Decyzja o zorganizowaniu referendum może pochodzić od władzy wykonawczej wspólnoty, od grupy uczestniczącej we władzy ustawodawczej lub od procesu petycyjnego w przypadku inicjatywy ludowej .

Często procesy politycznej niezależności , ustanawiające nowe państwo przez oderwanie się od większej całości, obejmują konsultacje z zainteresowanymi obywatelami w referendum w sprawie samostanowienia .

Definicja

Referendum [ a ] ​​jest procesem, w ramach którego władza polityczna konsultuje się ze wszystkimi obywatelami danej społeczności w sprawie propozycji dotyczącej „środka, jaki inna władza podjęła lub zamierza podjąć [ 1 ]  ” .

Ogólny problem

Celem referendum jest legitymizacja decyzji politycznej poprzez konsultacje z zainteresowanymi osobami. Definicja uczestników jest generalnie definiowana jako elektorat , chociaż referendum może poszerzyć lub ograniczyć to pole, z kryterium miejsca zamieszkania .

Fabuła

Plebiscyt był procedurą Republiki Rzymskiej w starożytności. Jego związek z cezaryzmem , chęć narzucenia osobistej władzy silnego człowieka , pozostaje źródłem wielu krytyki referendum [ 2 ] .

Referendum terytorialne, dotyczące przyłączenia jednej społeczności do drugiej, istniało od 1552 r. w sprawie przyłączenia miasta Metz do królestwa Francji. Ten rodzaj referendum wiąże się z prawem narodów do samostanowienia [ 3 ] .

Podczas gdy większość współczesnych demokracji przeprowadzała referenda w całej swojej historii, niewiele krajów ustanowiło je jako regularną formę rządów. Połowa z około 800 referendów zorganizowanych na poziomie krajowym na świecie do końca 1993 r. odbyła się w Szwajcarii [ 4 ] . W większości krajów decyzja o zorganizowaniu referendum wyszła od rządzących partii politycznych w celu potwierdzenia ich orientacji. Stosowanie referendum poczyniło szczególne postępy w Szwajcarii [ 5 ] , we Włoszech iw niektórych stanach Stanów Zjednoczonych [ 6 ] .

Teoria

Referendum należy do dziedziny prawa: o ustawach można decydować tylko w drodze referendum. W reprezentatywnych reżimach demokratycznych parlamentarzyści dyskutują i zmieniają ustawy. Referendum, zgodnie z koncepcją prawnika Raymonda Carré de Malberga , ma na celu ograniczenie i kontrolę tej władzy. Jeśli „prawo jest wyrażeniem ogólnym” , zdrowe jest, aby kompromis, który parlamentarzyści znaleźli między różnymi interesami i opiniami, został przedstawiony elektoratowi . Miejsce referendum w hierarchii władzy stwarza problem praktyczny. Ustawy podlegają kontroli konstytucyjnej, która w szczególności chroni mniejszości. Jak referendum ma się do tej normy [ 7 ]  ?

Techniki przeprowadzania referendum reagują na jego efekt. Sposób wywołania konsultacji, sformułowanie pytania, możliwe kworum i większość kwalifikowana , częstotliwość jej stosowania czynią z niej albo narzędzie władzy dostępnej wybranym przedstawicielom, albo instrument ograniczania i kontroli przez elektorat . 8 ] . Techniki wpływania na głosy i fałszowania wyników odnoszą się równie dobrze do referendum [ 9 ] .

Referendum może być konsultacyjne lub decyzyjne, lokalne, krajowe lub federalne, jeśli to konieczne, konwencjonalne, jeśli dotyczy ratyfikacji traktatu międzynarodowego, lub przeniesienia terytorialnego, jeśli chodzi o zmianę granic wspólnoty. Konstytucja czasami nakłada obowiązek jego organizacji; w innych przypadkach wniosek musi zebrać określoną liczbę ważnych podpisów [ 10 ] w formie petycji .

W XXI wieku opinia publiczna jest nieustannie badana  przez sondaże . Referendum wyróżnia się publicznym charakterem i przewidywalnością dla ankietowanych. Podczas gdy ankieta zbiera opinie bez uprzedzenia lub wcześniejszej informacji, referendum jest poprzedzone kampanią [ 3 ] . Przygotowanie to kształtuje indywidualne opinie, ale pozwala na kształtowanie się stanowisk zbiorowych, najczęściej wokół ustalonych osobowości, co zbliża je do systemu przedstawicielskiego.

Granice metody referendalnej

Praktyka tej metody w powiązaniu z demokracją bezpośrednią wykazuje pewną liczbę ograniczeń, które można streścić w czterech punktach:

  • Referendum jest powiązane z agendą polityczną jego organizatorów, którzy kontrolują zarówno jego harmonogram, jak i treść zadawanego pytania (proces „kontrolowany i prohegemoniczny” [ 11 ])  ;
  • Poruszane tematy są czasami złożone i mogą wymagać pewnej wiedzy fachowej, która niekoniecznie jest słyszalna w debacie, w której retoryka odwołuje się do emocji [ 12 ]  ;
  • Referendum „konsoliduje, a nawet urzeczywistnia proces podejmowania decyzji zwykłą większością kosztem interesów mniejszości i jednostek [… ale jest to] kwestia praktyki, a nie zasady [ 13 ]  ” oraz ryzyko, które politolog Laurence Morel uważa za „bardzo przeceniony” w odniesieniu do historii praktyki referendalnej: „Poza kilkoma obszarami nic nie wskazuje na to, że przedstawiciele są bardziej tolerancyjni czy bardziej postępowi niż ich wyborcy. [… i] wystarczy, aby ustawodawca przewidział kontrolę sądową w celu sprawdzenia zgodności propozycji referendalnych z prawami i wolnościami stwierdzonymi w Konstytucji lub innych tekstach, pod którymi kraj się sygnuje [ 14 ] » .
  • Referendum to nie debata . Wyborcy nie mają wpływu na decyzję . Muszą przyjąć lub odrzucić to, co jest im oferowane. Zwykle odpowiadają tylko na jedno pytanie, tak lub nie [ b ] . Wręcz przeciwnie, debata deliberacyjna, taka jak dyskusja nad projektem ustawy, odpowiada kolejno na tyle pytań, na ile jest to konieczne, wyrażone poprawkami do tekstu, przed podjęciem decyzji o wyniku [ 15 ] .

popularna inicjatywa

Główny artykuł: Popularna inicjatywa .

Inicjatywa ludowa jest wytworem myśli politycznej, w której ideałem jest demokracja bezpośrednia , w przeciwieństwie do demokracji przedstawicielskiej . Zwolennicy demokracji bezpośredniej postrzegają wybory polityczne jako zasadniczo wybory moralne , do których każdy jest kompetentny, podczas gdy zwolennicy demokracji przedstawicielskiej uważają, że prawodawstwo i rząd wymagają kompetencji , w które zaangażowani są fachowcy , których ludzie wybierają.

Popularna inicjatywa obejmuje czas składania petycji , podczas którego promotorzy zbierają uwierzytelnione podpisy od obywateli. Gdy inicjatywa ludowa jest częścią instytucji, ustawa określa próg kwalifikowanych podpisów do wywołania referendum oraz terminy ich zbierania. Po spełnieniu tych warunków władza wykonawcza jest zobowiązana do zorganizowania referendum [ 16 ] .

Ponieważ decyzje polityczne nie są pozbawione aspektu moralnego i technicznego, powstaje pytanie, dlaczego głosujemy. Preferencja moralna, niejasny cel pozostawia dużą swobodę ustawodawcy, który może udaremnić oczekiwania elektoratu. Szczegółowy projekt prawny, w przypadku którego nie przeprowadzono gruntownej weryfikacji skutków prawnych i innych , ani dyskusji lub negocjacji z najbardziej zainteresowanymi stronami, stwarza ryzyko odwrotu do zamierzonego lub odrzucenia, gdy jego zasada zgromadziłaby większość. Kraje, w których inicjatywa ludowa jest częścią instytucji, przyjęły różne rozwiązania, zgodnie ze swoimi tradycjami politycznymi.

Afryka

Algieria

Tunezja

W Północnej Ameryce

Kanada

Niewiążący charakter referendów w prawie kanadyjskim

Główny artykuł: Suwerenność parlamentarna w prawie kanadyjskim .

Zgodnie z odniesieniem do Ustawy o referendum i inicjatywie [ 17 ]z 1919 r. parlament nie może zrzec się suwerenności parlamentarnej w drodze referendów. Ta zasada konstytucyjna zapobiega utracie przez parlament suwerenności poprzez dobrowolne zrzeczenie się jego suwerennej władzy. W tym odesłaniu sądy orzekły, że ustawa Manitoba, która wymagała od wicegubernatora prowincji akceptowania referendów z inicjatywy ludowej, była niekonstytucyjną abdykacją suwerenności. W związku z tym w kanadyjskim prawie konstytucyjnym referendum nie jest środkiem do obalenia suwerenności parlamentarnej, nie jest ono automatycznie wiążące. Nieprzestrzeganie wyników referendum mogłoby mieć polityczne konsekwencje dla rządu, ale nie byłoby naruszeniem praworządności.

To powiedziawszy, w Reference re Secession of Quebec [ 18 ] Sąd Najwyższy Kanady orzekł, że w referendum w sprawie secesji prowincji zdecydowana większość opowiadająca się za secesją stwarza obowiązek negocjowania zmian konstytucyjnych. Nie przesądza z góry wyniku negocjacji ani nie zobowiązuje Parlamentu do ratyfikowania wyniku negocjacji prowadzonych przez władzę wykonawczą, jest jedynie obowiązkiem władzy wykonawczej do działania w dobrej wierze przy negocjowaniu skutków referendum w za secesją.

Quebec

Główne artykuły: Referendum w Quebecu z 1980 r. I Referendum w Quebecu z 1995 r .

Parti Québécois przeprowadzili dwa referenda w celu rozpoczęcia negocjacji w sprawie suwerenności Quebecu . Złożył Białą Księgę w sprawie projektu stowarzyszenia suwerenności w Zgromadzeniu Narodowym Quebecu . Pierwsze referendum , tzw, była porażką Parti Québécois kierowanej przez René Lévesque'a , „nie” zdobyło prawie 60% głosów. Niemniej jednak mieszkańcy Quebecu ponownie oddali większość Parti Québécois w następnych wyborach, tj.

W drugim referendum w sprawie suwerenności, „nie” było większością, z różnicą mniejszą niż punkt (50,5%) (54 288 głosów). Następnego dnia premier Quebecu , Jacques Parizeau , złożył rezygnację.

Stany Zjednoczone

Stany Zjednoczone ignorują referendum na szczeblu federalnym; na szczeblu stanowym tylko Delaware ignoruje referendum [ 19 ] .

W epoce progresywnej kilka stanów w Stanach Zjednoczonych miało procedury dotyczące bezpośredniego ustawodawstwa, takie jak referendum, inicjatywa ludowa i procedura referendum w sprawie impeachmentu [ c ] . „Pierwsza inicjatywa przedstawiona wyborcom pochodzi z 1904 roku w Oregonie (stan, w którym obok Kalifornii zgłoszona zostanie największa liczba inicjatyw)” [ 20 ] . Ruch ten rozwinął się głównie na Zachodzie: „Wśród stanów na wschodnim wybrzeżu tylko Maine i Massachusettsprzyjęły inicjatywę i referendum ludowe, podczas gdy tak jest w przypadku wszystkich państw pokojowych” [ 21 ] . W Stanach Zjednoczonych istnieje sześć takich procedur  :

Poprawka konstytucyjna posła prywatnego
Obowiązuje w czterdziestu dziewięciu stanach, to znaczy we wszystkich oprócz Delaware  ; w piętnastu stanach jest to jedyna istniejąca forma referendum. Ustawodawca poddaje poprawki do konstytucji państwa pod głosowanie powszechne.
Rachunek członka prywatnego
Dwadzieścia cztery stany zezwalają parlamentarzystom na zaproponowanie referendum w sprawie prostej ustawy, która podlega przeglądowi konstytucyjnemu . Nawet jeśli głosowanie zatwierdzi ustawę, nie zostanie ona wprowadzona w życie, jeśli zostanie uznana za niekonstytucyjną. Parlament będzie mógł zmienić lub uchylić tę ustawę bez ponownego przeprowadzania referendum (zasadniczo nie dotyczy to zmiany konstytucji). Procedura ta pozwala elektoratowi często i na różne tematy decydować, propozycje często daleko wykraczające poza organizację władzy publicznej i prawa podstawowe, takie jak głosowanie nad kredytami na remont transportu czy małżeństwa osób tej samej płci.
Nowelizacja konstytucji z inicjatywy ludowej
Osiemnaście stanów zezwala wyborcom na zaproponowanie zmiany o takim samym charakterze, jak poprawka do konstytucji pochodzenia parlamentarnego, w drodze petycji po zebraniu określonej w Konstytucji liczby podpisów.
Prawo inicjatywy ludowej
Dwadzieścia dwa stany zezwalają na poddanie pod referendum prostych projektów ustaw na warunkach podobnych do tych, które obowiązują w przypadku poprawek do konstytucji.
Referendum uchylające
Dwadzieścia pięć stanów, w tym dwadzieścia dwa, które zezwalają na inicjatywę ludową, przewiduje, że referendum weta może uchylić istniejące prawo na warunkach podobnych do inicjatywy ludowej.
Przywołanie _
Osiemnaście stanów posiada procedurę przymusowej rezygnacji osoby podlegającej obieralnemu urzędowi przed wygaśnięciem jej kadencji. Ta procedura nie jest referendum. Referendum konsultuje się z wyborcami w sprawie; odwołanie jest uzupełnieniem okresowego wyboru przedstawiciela obywateli, umożliwiając jego odwołanie [ 22 ] .
Przykład: Kalifornia:
  • Od 1950 roku Kalifornia poddała się obowiązkowemu referendum lokalnej społeczności dotyczącej budowy lub nabycia mieszkań socjalnych przez organ państwowy [ 19 ] .
  • Pytania referendalne są dołączane do wyborów powszechnych. Czas przygotowania do spełnienia warunków jest krótki.
  • Petycja z inicjatywą musiała zawierać do władz liczbę podpisów wyborców przekraczającą 5% frekwencji z ostatnich wyborów gubernatorskich . W dniu 6 listopada 2018 roku liczba ta wynosiła (632 212) [ 23 ] .
  • Tyle samo podpisów musiała zebrać petycja domagająca się referendum uchylającego. Wyborcy głosują „ tak ” lub „ nie ” danej ustawie [ 24 ] .
  • Jeśli inicjatywa ma na celu zmianę Konstytucji, próg podwyższa się do 8%, aby zorganizować odwołanie potrzeba 12% [ ref.  pożądane] .

W siedmiu stanach, które zezwalają na ustawodawstwo z inicjatywy ludowej, inicjatywa jest „pośrednia”, co oznacza, że ​​referendum nie odbędzie się, jeśli ustawodawca przyjmie wniosek, nawet z poprawkami. Jeśli podda go pod referendum, może również zgłosić kontrprojekt. W dwóch stanach zmiana konstytucji z inicjatywy ludowej jest również pośrednia.

W Ameryce Południowej

Kolumbia

Artykuły 103 i 104 kolumbijskiej konstytucji z 1991 r . czynią z referendum środek wyrażania suwerenności narodu, który ma prawnie wiążący wynik. Art. 155 pozwala więc na wniesienie do parlamentu projektu ustawy, w tym referendum, jeśli zbierze on podpisy co najmniej 5% wyborców wpisanych na listy wyborcze. Rzecznik może zostać wyznaczony do przesłuchania przez parlament na każdym etapie procesu [ 25 ] .

Popularna inicjatywa, która przejdzie ten etap, jest automatycznie uznawana za priorytetową na szczeblu parlamentarnym, zgodnie z art. 163, który określa maksymalny termin 30 dni na jej rozpatrzenie, jeśli jest to prosty projekt ustawy. W przypadku wniosku referendalnego na szczeblu parlamentarnym obowiązuje tylko pozytywna opinia Senatu bez konieczności konsultacji z Izbą Reprezentantów , a także decyzja Prezydenta Prezydenta Kolumbii zatwierdzona w Radzie Ministrów [ 25 ] .

Projekt ustawy jest następnie poddawany pod referendum w terminie niezależnym od jakiejkolwiek innej karty do głosowania. Podobnie jak wszystkie te w Kolumbii, referenda podlegają art. 41 ordynacji wyborczej, który nakłada na wynik minimalny udział jednej trzeciej (33,3%) zarejestrowanych wyborców, zatwierdzony lub odrzucony bezwzględną większością głosów (50% +1) głosów zostaje uznanych za ważne [ 25 ] , [ 26 ] .

W Azji

Tajlandia

Ta sekcja jest pusta, niewystarczająco szczegółowa lub niekompletna. Twoja pomoc jest mile widziana! Jak zrobić ?

W 2007 r. tajlandzka junta wojskowa przeprowadziła zatwierdzone referendum w sprawie nowej konstytucji, która miała przywrócić demokrację.

W Europie

Dynamika ogólna

Ta sekcja jest pusta, niewystarczająco szczegółowa lub niekompletna. Twoja pomoc jest mile widziana! Jak zrobić ?

W swojej książce The Question of the Referendum (Presses de Sciences-Po, 2019) badaczka Laurence Morel opisuje wzrost liczby konsultacji referendalnych w Europie od 2016 r. ( w sprawie członkostwa Wielkiej Brytanii w Unii Europejskiej , niepodległości Katalonii , wierceń na Morzu Adriatyckim we Włoszech, w sprawie dostępu do aborcji w Irlandii , w sprawie tajnych służb w Holandii , w sprawie małżeństw osób tej samej płci i sprawiedliwości antykorupcyjnej w Rumunii), co postrzega jako„przejaw pragnienia referendum, które ogarnęło nasze społeczeństwa i które jest częścią bardziej ogólnego dążenia do bezpośredniego korzystania z obywatelstwa w demokracjach przedstawicielskich uważanych za zbyt oddalonych od ludu” [ 27 ] .

Niemcy

Ustawa Zasadnicza Republiki Federalnej Niemiec przewiduje referendum jedynie w przypadku zmiany przebiegu granic krajów związkowych , ich połączenia lub podziału. Referendum odbywa się wówczas tylko na danych terytoriach.

W całych Niemczech popularne inicjatywy lub prośby mogą prowadzić do lokalnych referendów zgodnie z procesem stanowienia prawa obywatelskiego ( Volksgesetzgebung ), którego organizacja i zakres różnią się w zależności od kraju związkowego. Pierwszym krokiem jest kampania podpisów i weryfikacja zgodności z konstytucją propozycji obywatelskiej. Druga kampania podpisów musi następnie wykazać poparcie określonej z góry części wyborców dla projektu, od 3,6 do 13,2% w zależności od kraju związkowego. Parlament regionalny musi następnie głosować nad wnioskiem; jeśli ją odrzuci, organizuje się referendum.

Wiele inicjatyw nie ma wystarczającej liczby podpisów, zwłaszcza w Hesji lub Saksonii-Anhalt, gdzie wymagana jest duża liczba i krótkie terminy. Po zebraniu podpisów parlamenty często przyjmują proponowane środki. W 2018 r. na 10 inicjatyw 6 zakończyło się niepowodzeniem, a 4 zakończyły się sukcesem bez referendum, w tym jedna częściowo. W latach 2009-2018 z 28 inicjatyw 6 zakończyło się referendum [ 28 ] .

Austria

W 1978 r. Austriacy odrzucili rządowy apel o uruchomienie pierwszej prywatnej elektrowni jądrowej w Austrii (w Zwentendorfie ). Program nuklearny zostaje porzucony.

Tak, w 1994 r . po przystąpieniu do Unii Europejskiej .

Vorarlberg

W referendum przeprowadzonym w r, w następstwie I wojny światowej i późniejszego rozpadu Cesarstwa Austro-Węgierskiego , 81% mieszkańców Vorarlbergu chciało ich przyłączenia do Szwajcarii [ 29 ] .

Belgia

Konstytucja belgijska nie przewiduje możliwości przeprowadzenia referendum iw rzeczywistości jest powszechnie interpretowana jako wykluczająca możliwość przeprowadzenia referendum lub jakiejkolwiek innej formy bezpośrednich konsultacji ludności, przynajmniej w sprawach określonych w konstytucji.

W 1891 roku Leopold II podjął próbę wprowadzenia do konstytucji zasady referendum królewskiego , jednak propozycja ta została odrzucona przez Izbę .

Wyjątkowo w 1950 r. w ramach Kwestii Królewskiej zorganizowano jednocześnie w każdym województwie kraju naradę ludową w sprawie powrotu króla Leopolda III na tron.

Fakt, że konsultacje te nie przyniosły rozwiązania problemów, które miały rozwiązać, uwydatnił w szczególności brak znaczenia referendum w kraju, w którym opinie mogą się dzielić między dwie społeczności.

Przy różnych okazjach projekty do powszechnej konsultacji były przedkładane Radzie Stanu . W 2004 r. wpłynął do niej projekt ustawy o zorganizowaniu konsultacji społecznych w ramach zatwierdzenia traktatu ustanawiającego konstytucję dla Europy w celu zbadania jego zgodności z konstytucją. Opinia zgromadzenia ogólnego sekcji legislacyjnej Rady na podstawie art. 33 konstytucji, był negatywny. Rada wyjaśnia, że ​​art. 33 mówi, że „Wszelka władza [...] wykonywana jest w sposób określony przez konstytucję”, co oznacza, że ​​wszelkie władze sprawują organy reprezentujące naród i tylko te. W związku z tym artykuł ten wyraźnie wyklucza jakikolwiek inny sposób wykonywania władzy, a ustanowienie jakiejkolwiek powszechnej procedury konsultacyjnej – czy to stałej, czy odnoszącej się do konkretnego tematu – wymaga uprzedniej rewizji konstytucji [ 30 ] .

W sprawach nieuregulowanych w konstytucji władze lokalne ( gminy i województwa ) mogą np. organizować „konsultacje społeczne”, czysto konsultacyjne, na tematy o znaczeniu lokalnym.

Cypr

Główny artykuł: plan Annana .

Odbyło się referendumw obu częściach wyspy Cypr do podjęcia decyzji w sprawie planu pokojowego zaproponowanego przez Organizację Narodów Zjednoczonych , którego celem jest ponowne zjednoczenie kraju po trzydziestu latach podziałów i nieudanych negocjacji między dwiema greckimi i tureckimi społecznościami na wyspie.

Grecy cypryjscy głosowali na „nie” 76%. Z drugiej strony 65% ​​Turków cypryjskich głosowało „tak” dla planu ONZ.

Dania

Tak, w 1972 (przystąpienie), 1986 (Jednolity akt), 1992 (dwukrotnie w Traktacie z Maastricht), 1998 (Traktat Amsterdamski), 2000 (Euro). Projekt referendum w sprawie Konstytucji Europejskiej nigdy nie doszedł do skutku.

Hiszpania

Zgodnie z art. 92 konstytucji z 1978 r. „decyzje polityczne o szczególnym znaczeniu mogą być przedkładane wszystkim obywatelom w drodze referendum konsultacyjnego” za uprzednią zgodą Kongresu Deputowanych.

Ten artykuł został zastosowany dwukrotnie:

Estonia

W 2003 r. o przystąpieniu do Unii Europejskiej .

Francja

Główne artykuły: Referendum we Francji , Referendum w sprawie wspólnej inicjatywy , Referendum w sprawie inicjatywy obywatelskiej i Referendum w sprawie konstytucyjnej inicjatywy obywatelskiej .

Konstytucja V Republiki z 1958 r. czyni referendum jednym z dwóch sposobów wyrażania suwerenności narodowej, z reprezentacją parlamentarną. Artykuł 3 ustanawia zasadę, art. 11, 88-5 i 89 procedury. W praktyce inicjatywa jest wyłącznie aktem władzy wykonawczej, chociaż paragraf 3 dodany w 2008 roku do artykułu 11 otworzył możliwość referendum wspólnej inicjatywy.

We Francji istnieją dwa główne rodzaje referendów:

  • referendum ogólnokrajowe (art. 11, 88-5 i 89 Konstytucji), które obejmuje w szczególności dziedzinę legislacyjną, traktatową i konstytucyjną;
  • referendum lokalne (zawarte w artykule 72-1, głównie od czasu reformy konstytucyjnej RP).), która uczestniczy w niedawnym ruchu samorządności lokalnej .

Węgry

Na Węgrzech w 2003 r. przeprowadzono referendum w sprawie członkostwa w Unii Europejskiej , aw 2016 r. referendum w sprawie kwot migrantów, którego niska frekwencja unieważniła wynik.

Irlandia

Referendum jest niezbędne do zmiany Konstytucji (zatwierdzono 21 z 25 od 1972 r.). Planowano referendum w sprawie Konstytucji Europejskiej , które ostatecznie zostało odwołane. the, Irlandia odrzuca traktat lizboński , zanim zatwierdzi go w nowym referendum w sprawie, okres, w którym irlandzki rząd wykorzystał kryzys gospodarczy i finansowy, aby argumentować, że bez tego traktatu Irlandia nie mogłaby sobie poradzić.

Włochy

Wykorzystanie referendum jako procesu konsultacji z elektoratem w celu rozstrzygnięcia przez niego pytania z odpowiedzią twierdzącą lub przeczącą może dotyczyć norm prawnych różnej rangi. O ile odwołanie się do referendum jest powszechnie akceptowane w sprawach konstytucyjnych, choć we Francji jest rzadko stosowane, to daleko mu do powszechnej akceptacji w sprawach legislacyjnych. Ponadto Francja wymaga, aby towarzyszyła mu inicjatywa władzy wykonawczej. CE w swoim raporcie z 1993 r . (EDCE nr  45, s.  140) stwierdziła, że ​​inicjatywa ludowa stanowiła procedurę „sprzeczną z francuską tradycją konstytucyjną”. Takiego stanowiska w sprawie referendum nie podzielają jednak włoscy wyborcy, którzy powołali kontrsiłarstwolegislacyjne w drodze referendum uchylającego z inicjatywy ludu. Włoski Trybunał Konstytucyjny odegrał ważną rolę w uregulowaniu tej praktyki poprzez ustanowienie kontroli a posteriori.

Referendum uchylające

Prawdziwa przeciwwładza legislacyjna

Artykuł 75 włoskiej Konstytucji RPprecyzuje, że „referendum powszechne jest zarządzane w celu rozstrzygnięcia o całkowitym lub częściowym uchyleniu ustawy lub aktu mającego moc prawną, gdy zażąda tego pięćset tysięcy elektorów lub pięć sejmików regionalnych. Referenda nie mogą dotyczyć ustaw podatkowych i budżetowych, amnestii i darowania kar, upoważnienia do ratyfikowania umów międzynarodowych. Prawo udziału w referendum mają wszyscy obywatele wezwani do wyboru Izby Deputowanych. Wniosek poddany referendum zostaje przyjęty, jeżeli w głosowaniu wzięła udział większość wyborców i została osiągnięta większość głosów oddanych za. Ustawa określa tryb przeprowadzenia referendum”. Ustawa konstytucyjna zodnosząca się do norm uzupełniających Konstytucję dotycząca Trybunału Konstytucyjnego dodaje w swoim art. 2 kompetencję kontroli dopuszczalności wniosków o referendum [ 31 ] .

Tak więc, obok przeciwwładzy legislacyjnej, istnieje również ochrona pewnej pewności prawa poprzez usunięcie z referendum możliwości uchylenia ustaw, które mogłyby zagrozić zarządzaniu państwem, wymagając udziału większości wyborców oraz poprzez ustanowienie kontroli wniosków. Sejm próbował jednak zablokować głosowanie ustawy niezbędnej do przeprowadzenia referendum uchylającego, które zostało uchwalone dopiero, następnie podjął próbę wprowadzenia przepisów pozwalających mu kontrolować przebieg referendum. Artykuł 39 ww. do referendum oświadcza, że ​​operacje względne nie są już ważne”.

Kontrola konstytucyjności a priori i a posteriori

Ustawa ta umożliwiła ustawodawcy formalne uchylenie ustawy będącej przedmiotem referendum i zastąpienie jej nowymi przepisami tej samej rangi w hierarchii norm. Włoski Trybunał Konstytucyjny skorygował orientację nadaną przez ustawodawcę inicjatywie referendalnej w swojej decyzji nr . 68 z 1978 r. (kontrola a posteriori niemożliwa we Francji), w którym uważa, że ​​artykuł ten jest niezgodny z prawem, ponieważ nie zapewnia odpowiednich środków obrony sygnatariuszy wniosków o referendum uchylające. Nie mogąc unieważnić ustawy, bo sparaliżowałoby to instytucję referendalną, sędziowie podjęli dodatkową decyzję: dodali do sprawdzanego tekstu normę określającą warunki ingerencji ustawodawcy w normy podlegające referendum uchylającemu. Jeżeli więc ustawa zostanie uchylona przed referendum i zastąpiona innymi przepisami o tym samym charakterze i celu, referendum odbędzie się na nowych przepisach prawnych. Ostatecznie Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu sygn . 468 z 1990 r., uznając, że „referendum jest wyrazem ostatecznej woli, której nie można cofnąć” .

Trybunał chronił więc instytucję referendalną przed aktywizmem parlamentarnym, ale także nadzorował wykorzystanie referendum. Wniosek o referendum podlega bowiem kontroli legalności przed Urzędem ds. Referendum przy Sądzie Kasacyjnym (zgodność z procedurą legislacyjną) oraz kontroli dopuszczalności przed Trybunałem Konstytucyjnym (ocena zgodności wniosków z przepisami konstytucyjnymi ustanowiony artykułem 75 Konstytucji). Przegląd ten zaowocował znaczącym orzecznictwem (106 orzeczeń w latach 1972-2000) mającym na celu wyłączenie z zakresu referendum ustaw odnoszących się do ustaw, o których mowa w art. jako takie, których treść normatywna nie może być modyfikowana bez naruszenia przepisów konstytucyjnych, które realizują. Trybunał kontroluje warunki formy pytań referendalnych, aby umożliwić świadome głosowanie wyborców, ale także bada cel, któremu służy uchylenie referendum (ukierunkowany skutek normatywny, skutek niemanipulacyjny, tj. przepisy prawne).

W ten sposób dzięki swemu zuchwałemu orzecznictwu włoski Trybunał Konstytucyjny był w stanie kontrolować nadużywanie referendum uchylającego [ 32 ] , jednocześnie chroniąc jego skuteczność. W ten sposób Parlament jest zachęcany nie tylko do poprawy jakości swojej produkcji normatywnej, ale także do zwracania większej uwagi na oczekiwania obywateli, którzy go wybrali. Jest to dobry przykład skuteczniejszego udziału obywateli w życiu politycznym kraju.

Inne referenda

Art. 138 Konstytucji przewiduje możliwość poddania ustawy konstytucyjnej pod referendum. Trzy takie referenda odbyły się w latach 2001, 2006 i 2016: zob . Referendum konstytucyjne we Włoszech z 2006 r . .

Ponadto, zgodnie z art. 132 Konstytucji, w referendum może zadecydować o połączeniu regionów lub utworzeniu nowych regionów.

Łotwa

Tak, w 2003 r. po przystąpieniu do Unii Europejskiej .

Nie, w 2012 r. w sprawie przyjęcia języka rosyjskiego jako języka urzędowego.

Liechtenstein

Regularnie odbywają się referenda fakultatywne .

Litwa

Tak, w 2003 r. po przystąpieniu do Unii Europejskiej .

Luksemburg

W Luksemburgu odbyły się cztery referenda.

Referendum luksemburskie z 1919 r . postawiło kilka pytań. W pierwszej części wyborcy prosili wyborców o wybór między już intronizowaną nową Wielką Księżną Charlotte , inną Wielką Księżną z tej samej rodziny panującej, władczynią z innego domu rządzącego lub republiką. Ludzie głosowali na Wielką Księżną Charlotte z około 80% oddanych głosów. W drugiej części obywatele musieli wybrać między Francją a Belgią , aby utworzyć nową unię gospodarczą, ponieważ Luksemburg wypowiedział swoje członkostwo w niemieckim Zollverein kilka tygodni po zawieszeniu broni. Luksemburczycy głosowali około 73% na Francję, która odmówiła francusko-luksemburskiej unii gospodarczej, tak że Wielkie Księstwo ostatecznie przyjęło Belgijsko-Luksemburską Unię Gospodarczą .

Referendum luksemburskie z 1937 r. ledwie odrzuciło ustawę już przyjętą przez Izbę Deputowanych, mającą na celu monitorowanie lub wykluczanie wybranych urzędników, urzędników służby cywilnej, związkowców, dziennikarzy… reprezentujących bardziej radykalną lewicę (komunistów, niektórych socjalistów…). Joseph Bech , szef rządu i autor przedmiotowej ustawy, logicznie rzecz biorąc, zrezygnował ze stanowiska szefa rządu, ale pozostał w Ministerstwie Spraw Zagranicznych.

W referendum luksemburskim w sprawie Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy w lipcu 2005 r. przeprowadzono konsultacje z elektoratem w sprawie Konstytucji Europejskiej , którą poparło ponad 60%.

Referendum luksemburskie z 2015 r . koncentrowało się na trzech kwestiach: przyznaniu prawa wyborczego osobom, które ukończyły 16 lat, przyznaniu obcokrajowcom prawa do głosowania w wyborach parlamentarnych oraz ograniczeniu czasu trwania funkcji ministerialnych do jednej kadencji odnawialnej jeden raz. Chociaż głosowanie było tylko konsultacyjne, rząd zobowiązał się do egzekwowania wyniku. Trzy propozycje zostały w przeważającej mierze odrzucone przy około 80% głosów przeciw.

Malta

Referendum w sprawie przystąpienia do Unii Europejskiej odbyło się w 2003 roku.

Norwegia

Dwukrotnie, w 1973 i 1993 r., konsultowano się z mieszkańcami Norwegii w sprawie przystąpienia do Unii Europejskiej (dawniej Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej). W obu przypadkach głosowanie zakończyło się odmową członkostwa.

Holandia

W dniu r. odbyło się referendum konsultacyjne w sprawie Konstytucji Europejskiej. Wynik: odrzucenie prawie 61% głosów.

Prawoumożliwia wywołanie referendum konsultacyjnego a posteriori w sprawie każdej ustawy przegłosowanej przez parlament holenderski (z wyjątkiem tekstów dotyczących domu królewskiego , budżetu lub konstytucji), pod warunkiem zebrania 300 000 podpisów, czyli 1,7% Ludności. Referendum jest ważne tylko wtedy, gdy do urn pójdzie co najmniej 30% wyborców. Ustawa ta została wdrożona po raz pierwszy w referendum ww sprawie układu stowarzyszeniowego między Ukrainą a Unią Europejską , co do którego większość Parlamentu opowiedziała się za respektowaniem wyników [ 33 ] .

Polska

Tak, w 2003 r. po przystąpieniu do Unii Europejskiej . Referendum konsultacyjne w sprawie Konstytucji Europejskiej zaplanowano na 2005 r., ale zostało odwołane.

Portugalia

Odwołano także referendum konsultacyjne w sprawie Konstytucji Europejskiej . W 2007 r. referendum w sprawie dobrowolnego przerywania ciąży .

Republika Czeska

Tak, w 2003 r. po przystąpieniu do Unii Europejskiej .

Wielka Brytania

Od 1973 r. (referendum w Irlandii Północnej ) procedura referendalna staje się coraz bardziej powszechna w Wielkiej Brytanii. Odbyły się referenda w krajach składowych Wielkiej Brytanii, a także w regionach i miastach.

Było w dniuniż trzy ogólnokrajowe referenda: pierwsze odbyło się w 1975 roku w sprawie pozostania w EWG , Brytyjczycy musieli odpowiedzieć na pytanie „  Czy uważasz, że Wielka Brytania powinna pozostać we Wspólnocie Europejskiej (Wspólny Rynek)?  » lub po francusku « Czy uważasz, że Wielka Brytania powinna pozostać we Wspólnocie Europejskiej ( Wspólny Rynek )? » . Drugi odbył się dni związane z wprowadzeniem metody głosowania zwanej „głosowaniem alternatywnym” . Wreszcie odbył się 3, oraz związanych z utrzymaniem lub wyjściem Zjednoczonego Królestwa z Unii Europejskiej ( „  Czy Zjednoczone Królestwo powinno  „?pozostać członkiem Unii Europejskiej, czy opuścić Unię Europejską ) : wyjście zagłosowało prawie 52% oddanych głosów, przy frekwencji 72%.

Słowacja

W 2003 r. o przystąpieniu do Unii Europejskiej .

Słowenia

W 2003 r. o przystąpieniu do Unii Europejskiej . Konstytucja Słowenii (w wersji obowiązującej z dn) przewiduje możliwość odwołania się do referendum w sprawie rewizji konstytucji (art. 170), ogłoszenia ustawy (art. 90) lub członkostwa w organizacji międzynarodowej (art. 3a). theodbyło się referendum legislacyjne w sprawie podniesienia wieku emerytalnego (projekt odrzucony). Organizacja referendów z inicjatywy obywatelskiej jest możliwa zgodnie z artykułami 90-1, 97 i 99 słoweńskiej konstytucji , zezwalającymi na tę formę demokracji bezpośredniej , gdy zebrane zostanie minimum 2500 podpisów, a następnie co najmniej 40 000 w ciągu jednego miesiąca, przeciwko ustawa uchwalona przez parlament.

Szwecja

Ta sekcja jest pusta, niewystarczająco szczegółowa lub niekompletna. Twoja pomoc jest mile widziana! Jak zrobić ?

Tak, 6 od 1922 roku.

szwajcarski

Główne artykuły: Obowiązkowe referendum w Szwajcarii , Inicjatywa ludowa w Szwajcarii i Federalna inicjatywa ludowa .

Na szczeblu federalnym wyróżnia się 2 rodzaje referendum: referendum obowiązkowe , które dotyczy każdej zmiany Konstytucji , członkostwa w organizacjach bezpieczeństwa zbiorowego lub wspólnot ponadnarodowych oraz pilnych dekretów federalnych , które nie mają podstawy konstytucyjnej i których okres ważności przekracza rok, oraz referendum fakultatywne , które dotyczy każdego aktu federalnego , za którym głosowało 8 kantonów lub 50 000 obywateli Szwajcarii [ 34 ] .

Taka sama możliwość referendum fakultatywnego istnieje również na szczeblu kantonalnym i gminnym, przy czym wymagana jest mniejsza liczba podpisów (tj. nieprzewidziana w rocznym budżecie) powyżej określonej kwoty.

Szwajcaria ma również prawo inicjatywy obywatelskiej na szczeblu federalnym (federalna inicjatywa ludowa ), umożliwiając obywatelom proponowanie zmian w konstytucji federalnej. Na szczeblu kantonalnym i gminnym czasami istnieje również prawo inicjatywy ustawodawczej ludu.

W Oceanii

Australia

Tak, konieczna zmiana Konstytucji (zatwierdzono 8 z 43 od 1909 r.).

Przykłady:

  • Referendum z 1916 r. W sprawie wprowadzenia poboru do wojska: odrzucone;
  • 1917 referendum w sprawie wprowadzenia ograniczonej formy poboru: odrzucone;
  • Referendum z 1951 r. W sprawie zdelegalizowania partii komunistycznej: odrzucone;
  • Referendum z 1967 r. W celu uwzględnienia Aborygenów w spisie ludności i zezwolenia władzom federalnym na stanowienie prawa w ich odniesieniu: zatwierdzone;
  • Referendum z 1999 r. W sprawie zniesienia monarchii i ustanowienia republiki: odrzucone.

Uwagi i odniesienia

Oceny

  1. ↑ To słowo pochodzenia łacińskiego zostało zapisane w tekście w referendum francuskim , podobnie jak po łacinie, do końca XX wieku  . Korekty ortograficzne języka francuskiego z 1990 roku preferują pisownię z akcentami, zgodną z istniejącymi już formami języka francuskiego.
  2. ↑ Referendum we Francji w 1945 roku postawiło dwa powiązane ze sobą pytania.
  3. ↑ Procedura impeachmentu nie jest ściśle mówiąc referendum, ale uzupełnieniem procedury reprezentacji ( Guillaume-Hofnung 1985 , s.  20).

Bibliografia

  1. ↑ Guillaume-Hofnung 1985 , s.  19 cytując Juliena Laferrière'a , Podręcznik prawa konstytucyjnego ,, str.  431.
  2. ↑ Jeanneney 1980 .
  3. ↑ aib Guillaume-Hofnung 1985 , s .  20.
  4. ↑ Butler i Ranney 1994 , s.  1.
  5. ↑ Butler i Ranney 1994 , s.  2, twierdzeniu zaprzecza tabela 1.1 s.  5 .
  6. ↑ Butler i Ranney 1994 , s.  2.
  7. ↑ Guillaume-Hofnung 1985 , s.  12.
  8. ↑ Guillaume-Hofnung 1985 , s.  17 mkw.
  9. ↑ Guillaume-Hofnung 1985 , s.  24.
  10. ↑ Guillaume-Hofnung 1985 , s.  18 mkw.
  11. ↑ Arend Lijphart, Democracies: Patterns of Majoritarian and Consensus Government in Twenty-One Countries (Yale University Press 1984) 203 i Matt Qvortrup, „Are Referendums Controlled and Pro-hegemonic?” (2000) s. 48 Politologia 821; cytowany przez Stephena Tierneya w „Does Referendum in Decentralized States Fracture or Foster Federal Governance?”, Federal Idea , marzec 2014, s. 8
  12. ↑ Emilie Cailleau, „  Szwajcarskie głosowanie lub granice powszechnego referendum  ” , na stronie L'Express.fr , (konsultował się z)  ; Butler i Ranney 1994,s.  17.
  13. ↑ Stephen Tierney, „  Czy referendum w zdecentralizowanych stanach pęka lub sprzyja rządom federalnym?” , o idei  federalnej , (konsultował się z) ,str.  9 ( „ Referendum  w państwach wielopoziomowych: pękanie czy wspieranie federalnych modeli rządów?  ” ); Butler i Ranney 1994,s.  17.
  14. ↑ Laurence Morel, Kwestia referendum , Presses de Sciences Po,, 311  s. ( czytaj w internecie ).
  15. ↑ Laurence Morel i Marion Paoletti , „  Wprowadzenie. Referenda, obrady, demokracja  ", Uczestnictwo , ( czytaj w internecie )
  16. ↑ Guillaume-Hofnung 1985 , s.  rozdz. I.
  17. ↑ [1919] AC 935 (PC)
  18. ↑ [1998] 2 SCR 217
  19. ↑ aib Biuro Spraw Europejskich w Senacie (streszczenie), „  Referendum (Stany Zjednoczone)  ” ,.
  20. ↑ Paula Cossart, „Inicjatywa, referendum, wspomnienie: postęp czy upadek demokracji? (Stany Zjednoczone, 1880-1940)” , w: Marie-Hélène Bacqué i Yves Sintomer (red.), Demokracja uczestnicząca. Historia i genealogia , La Découverte, kol.  "Badania",, 320  s. ( EAN  9782707157201 , prezentacja internetowa ) , s.  184.
  21. ↑ Cossart 2011 , s.  183.
  22. ↑ Guillaume-Hofnung 1985 , s.  19.
  23. ↑ „ Jak  zakwalifikować się do inicjatywy  ” , na stronie sos.ca.gov (dostęp) .
  24. ↑ „ Referendum ”  , na stronie sos.ca.gov  ( dostęp) .
  25. ↑ ab i c ( en) Artykuły 103, 104, 155 i 163 Konstytucji. Konstytucja z 1991 r
  26. ↑ (es) Prawo wyborcze
  27. ↑ Jade Lindgaard, „  Referendum: ograniczona obietnica demokracji bezpośredniej  ” , w Mediapart , (konsultował się z) .
  28. ^ (de) „  VOLKSBEGEHRENSBERICHT 2019Direkte Demokratie in den deutschen Bundesländern 1946 bis 2018von Mehr Demokratie eV  ” pod adresem www.mehr-demokratie.de (dostęp na ) .
  29. ↑ (en) Alfred D. Low, The Anschluss Movement, 1918-1919, and the Paris Peace Conference , 1985 s.  350 .
  30. ↑ Zob . opinia Rady i niniejsza analiza
  31. ↑ (it) Giampiero Buonomo, Il referendum tra società civile e istituzioni , w: Il Parlamento, 1990 .
  32. ↑ (it) Giampiero Buonomo, Perché non poteva essere Considerato ammissibile .
  33. ↑ Stefan De Vries, „  Holandia, referendum, które grozi dezorientacją w Europie  ” , w Mediapart , (konsultował się z) .
  34. ↑ Konstytucja Szwajcarii, artykuły 138 do 142 .

załączniki

W innych projektach Wikimedia:

Bibliografia

Monografie

  • Michèle Guillaume-Hofnung , Le referendum , PUF , kol.  „  Co ja wiem?  »,
  • Francis Hamon , Referendum: Studium porównawcze , Paryż, LGDJ, kol.  „Systemy”,, wyd . 2  . , 229  s. ( ISBN  978-2-275-01585-9 )
  • Patrick Taillon , Referendalny bezpośredni wyraz suwerenności ludu? : esej krytyczny o racjonalizacji wyrażenia referendum w prawie porównawczym , Paryż, Dalloz ,
  • (en) David Butler (red.) i Austin Ranney , Referenda na całym świecie. Rosnące wykorzystanie demokracji bezpośredniej , Waszyngton, DC, The AEI Press ,, 304  s. ( ISBN  978-0-8447-3853-6 , czytaj online )
  • Laurence Morel, Kwestia referendum , Paryż, Presses de Sciences Po , kol.  „Nowe Debaty”,, 312  s. ( ISBN  978-2-7246-2315-4 , czytaj online ).

Przedmiotów

  • Jean-Marcel Jeanneney ,  Referendum jako źródło legitymacji we Francji  , Zbiory Szkoły Francuskiej w Rzymie , nr 112  , ( czytaj w internecie )
  • Laurence Morel , „  Referendum: stan badań  ”, Revue française de science politique , tom.  42, nr 5  ,, str.  835-864 ( czytaj w Internecie )

Powiązane artykuły

Linki zewnętrzne